Đàn tranh đã có từ rất lâu đời. Đây là loại nhạc cụ dân tộc của Việt Nam. Chúng được sử dụng trong tuồng, chèo, cải lương, đờn ca tài tử,… Ngày nay chúng còn có thể chơi các loại nhạc hiện đại như jazz, blues và thậm chí là rock.
1. Đàn tranh ở Việt Nam
Đàn tranh Việt Nam
Việt Nam là nơi sinh sống của 54 dân tộc anh em. Mỗi dân tộc có những phong tục tập quán riêng. Những dân tộc này đã tạo ra nhiều loại nhạc cụ dân tộc. Chúng có vai trò quan trọng trong đời sống của người Việt Nam. Nhiều loại nhạc cụ được tìm thấy ở Việt Nam bao gồm đàn tranh, đàn bầu, đàn nguyệt hai dây, và đàn nguyệt bốn dây. Một trong những loại nhạc cụ được biết đến nhiều nhất là Đàn Tranh hay Đàn tranh 16 dây.
Đàn tranh của Việt Nam được coi là“ bà chúa ”của nhạc cụ dây gảy cổ truyền Việt Nam. Âm thanh tuyệt đẹp của nó làm say lòng người. Loại đàn này có thể được chơi như một nhạc cụ độc tấu hoặc kèm theo các nhạc cụ khác trong nhiều dàn nhạc truyền thống, bao gồm Tuồng (một loại hình sân khấu cổ điển), Chèo (sân khấu quần chúng), Cải lương, Nhã nhạc (dàn nhạc cung đình), Châu Văn (hát lễ), âm nhạc tôn giáo và Đờn ca tài tử (hát tài tử miền Nam), và thậm chí còn đệm cho các buổi ngâm thơ.
Vì loại đàn này có 16 dây nên người dân miền Bắc và miền Trung Việt Nam gọi là Thập lục (thập có nghĩa là mười; lục có nghĩa là sáu), trong khi tên gọi “Đàn Tranh” được ưa chuộng hơn ở miền Nam. Ngoài ra nó còn được gọi với cái tên “Bán nguyệt cầm” (bán có nghĩa là nửa, nguyệt có nghĩa là mặt trăng) vì hình dạng của hộp âm thanh bán nguyệt.
2. Hình dáng đàn tranh
Thân của đàn tranh có kích thước từ 100 đến 120 cm. Phần đầu lớn có chiều rộng 17-30 cm và phần đầu nhỏ có chiều rộng 12-20 cm. Phần đế phẳng thường có ba lỗ. Lỗ đầu tiên, hình nửa vòng tròn, là nơi người chơi chèn các ngón tay để thay dây bị đứt. Lỗ ở giữa là lỗ thoát âm và thường có dạng hình chữ nhật. Đây là nơi mà nhạc công có thể luồn ngón tay vào để mang đàn. Lỗ thứ ba, đường kính khoảng 1cm, được dùng để treo nhạc cụ lên tường.
Hình dáng của đàn tranh
Ở đầu đàn tranh có một sợi dây đồng uốn cong dùng làm cầu đỡ cho dây thép không gỉ. Các dây thường được làm bằng lụa xoắn hoặc đồng thau, 16 dây tượng trưng cho 12 tháng và 4 mùa trong năm. Các dây chạy từ đầu đàn đến đầu kia và quấn quanh 16 chốt gỗ. Mặc dù đàn tranh của Việt Nam, đàn Guzheng của Trung Quốc, đàn Koto của Nhật Bản trông rất giống nhau, nhưng có thể lưu ý một số điểm khác biệt. Đàn tranh Việt Nam tạo ra âm thanh trong sáng và tươi sáng, truyền vào bạn như nắng chảy vào cây, còn đàn của Trung Quốc âm thanh trầm và ấm. Mỗi nhạc cụ có một đặc điểm khác nhau.
Xem thêm:
- Top bài hát Tik Tok Trung Quốc được yêu thích nhất hiện nay
- Tuyển tập những bài hát về mẹ cha nhân ngày Vu Lan ý nghĩa
- Các phần mềm cắt nhạc tốt nhất không phải ai cũng biết
3. Kỹ thuật chơi đàn tranh
Ngày xưa, người chơi đàn để móng tay dài để gảy dây. Nhưng ngày nay, họ đeo miếng gảy móng tay làm bằng mai rùa, sừng, nhựa hoặc kim loại trên ngón cái (No1), ngón trỏ (No2) và ngón giữa (No3) của bàn tay phải; âm giai ngũ cung (chỉ có 5 nốt). Trong khi biểu diễn, người chơi thường đứng, hoặc ngồi trên ghế hoặc thảm trên sàn với đàn tranh trước mặt. Người chơi nhẹ nhàng nhấc tay phải lên, ngón áp út chạm nhẹ vào cầu trong khi các ngón số 1, 2, 3 lần lượt gảy dây. Đồng thời, tay trái có thể bấm hoặc thả dây giữa chốt. Mỗi tay có kỹ thuật riêng. Hai trong số các kỹ thuật nổi bật của tay phải là “Lướt” “và” Tremolo.
Nghệ nhân chơi đàn tranh
Đầu tiên, “Lướt”, là kỹ thuật điển hình nhất của loại đàn này. Kỹ thuật này được sử dụng chủ yếu trên các nhịp yếu, trước nhịp mạnh hoặc ở đầu hoặc cuối của một đoạn nhạc. Người chơi sử dụng kỹ thuật này để bắt chước âm thanh của mưa, nước hoặc gió.
“Tremolo”, là một kỹ thuật sử dụng các đầu ngón tay để gảy dây liên tục. Người nghệ sĩ có thể làm đẹp âm thanh bằng các kỹ thuật tay trái khác.
4. Giữ gìn nhạc cụ truyền thống Việt Nam
Đàn tranh 16 dây rất khó học nhưng ai cũng có thể thử được. Chỉ cần đam mê và yêu thích, ai cũng có thể học chơi đàn tranh 16 dây, dù ở độ tuổi bao nhiêu. Nhưng độ tuổi thích hợp nhất để học nhạc cụ này là từ 9 đến 15. Vì ở độ tuổi đó học sinh tập trung hơn lúc nhỏ nhưng có nhiều thời gian tập hơn người lớn. Người học cần kiên nhẫn và chăm chỉ luyện tập ở lớp và ở nhà. Thực hành hàng ngày là chìa khóa để tiến bộ trên nhạc cụ này.
Vào những năm 1950, nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Bảo đã tăng âm vực của nhạc cụ bằng cách thêm dây 17, rồi dây 19, 21, 22. Bây giờ nhạc cụ có thể chơi các loại nhạc hiện đại như jazz, blues và thậm chí là rock.
Nhà nghiên cứu văn hóa, nhạc sĩ Thao Giang cho biết một trong những cách tốt nhất để bảo tồn và phát triển nhạc cụ truyền thống Việt Nam như đàn tranh là tạo ra không gian văn hóa. Ông nói: “Theo tôi, chúng ta cần tổ chức nhiều buổi thuyết trình hoặc hội thảo hơn nữa để thể hiện sự độc đáo và quyến rũ của đàn tranh 16 dây, và để nhiều người cảm nhận được vẻ đẹp và sự mê hoặc của loại nhạc cụ này. Những người hâm mộ và học trò đàn tranh 16 dây là những người gìn giữ và giữ cho nhạc cụ này tồn tại lâu dài”.
Trong những năm gần đây, Nhạc viện Hà Nội, Huế, Hồ Chí Minh và các trung tâm phát triển âm nhạc khác đã tổ chức nhiều lớp dạy đàn tranh 16 dây. Các nhạc viện và trung tâm đó cũng tổ chức các buổi biểu diễn và hội thảo ở Việt Nam và nước ngoài để mở rộng lượng khán giả đến với loại hình âm nhạc này.
