Than hoạt tính là một loại than xốp do được xử lý ở nhiệt độ cao. Đây cũng đặc điểm để phân biệt nó với các loại than khác. Than hoạt tính từng được coi là thuốc giải độc phổ biến. Ngày nay, nó tiếp tục được xem như một phương pháp điều trị tự nhiên hiệu quả.
Nó có nhiều lợi ích đã được chứng minh, từ giảm cholesterol đến làm trắng răng và chữa nôn nao. Bài viết này sẽ xem xét chi tiết về than hoạt tính và khoa học đằng sau những lợi ích của nó.
1. Than hoạt tính là gì?
Than hoạt tính là một loại bột mịn màu đen được làm từ than bùn, than xương, gáo dừa, than đá, than cốc, hạt ô liu hoặc mùn cưa.
Than được kích tạo ra bằng cách xử lý ở nhiệt độ rất cao. Cấu trúc bên trong của nó bị thay đổi qua quá trình xử lý này, làm giảm kích thước của các lỗ khí và tăng diện tích bề mặt. Điều này dẫn đến việc nó sẽ xốp hơn than củi thông thường.
Than hoạt tính hoàn toàn khác với than củi thông thường. Trong khi cả hai đều có thể được làm từ các vật liệu cơ bản giống nhau, nhưng than củi lại không được xử lý ở nhiệt độ cao. Hơn nữa, các chất độc hại cho con người cũng chứa trong các loại than này.
2. Lợi ích của than hoạt tính
2.1 Than hoạt tính hoạt động như thế nào trong cơ thể con người?
Than hoạt tính hoạt động bằng cách giữ độc tố và hóa chất trong ruột, ngăn cản sự hấp thụ của chúng. Kết cấu xốp của than có điện tích âm, khiến nó thu hút các phân tử mang điện tích dương, chẳng hạn như chất độc và khí. Điều này giúp nó hút độc tố và hóa chất trong ruột.
Bởi vì loại than này không được cơ thể của con người hấp thụ, nó có thể mang chất độc bám trên bề mặt của nó ra khỏi cơ thể bạn theo phân.
2.2 Là một phương pháp giải độc khẩn cấp
Nhờ đặc tính gắn kết độc tố, than hoạt tính có rất nhiều ứng dụng trong y tế. Ví dụ, nó thường được sử dụng trong các trường hợp ngộ độc. Đó là bởi vì nó có thể làm giảm tác dụng của nhiều loại thuốc bằng cách kết dính chúng.
Từ đầu những năm 1800, loại than này đã được sử dụng như một loại thuốc giải độc cho người. Nó có thể được sử dụng để điều trị trường hợp sử dụng thuốc quá liều như aspirin, acetaminophen và thuốc an thần.
Theo đó, các nghiên cứu cho thấy rằng khi sử dụng một liều duy nhất 50-100 gam, nó có thể làm giảm quá trình hấp thu thuốc ở người lớn lên đến 74% khi sử dụng nó trong vòng năm phút sau khi uống thuốc. Tác dụng này giảm xuống còn khoảng 50% khi uống than 30 phút sau khi uống thuốc và 20% nếu uống ba giờ sau khi dùng quá liều.
Bên cạnh đó cũng cần lưu ý là than hoạt tính sẽ không hiệu quả trong mọi trường hợp ngộ độc. Ví dụ, nó dường như hạn chế với trường hợp ngộ độc rượu, kim loại nặng, sắt, lithium, kali, axit hoặc kiềm
Hơn nữa, các chuyên gia cảnh báo rằng không phải trường hợp ngộ độc nào cũng có thể dùng loại than này. Thay vào đó, việc sử dụng nó nên được xem xét trên cơ sở từng trường hợp và nghe theo chỉ định của các bác sĩ.
2.3 Có thể thúc đẩy chức năng thận
Bằng cách giảm số lượng chất thải mà thận phải lọc, than hoạt tính có thể giúp thúc đẩy chức năng của thận. Điều này khiến nó càng phù hợp cho những bệnh nhân bị bệnh thận mãn tính, một tình trạng mà thận không còn có thể lọc các chất thải đúng cách được nữa.
Thận khỏe mạnh có chức năng lọc máu của bạn mà không cần thêm bất kỳ sự trợ giúp nào. Tuy nhiên, việc loại bỏ urê và các chất độc khác ra khỏi cơ thể thường khó khăn hơn đối với những bệnh nhân mắc bệnh thận mãn tính.
Than hoạt tính có thể có khả năng kết dính với urê và các chất độc khác, giúp cơ thể bạn loại bỏ chúng. Quá trình khuếch tán diễn ra khi Urê và các chất thải khác có thể đi từ máu vào trong ruột. Trong ruột, chúng bị kết dính với than và bài tiết qua phân.
Đối với cơ thể người, đặc biệt là đối với những bệnh nhân bị bệnh thận mãn tính, than hoạt tính đã được chứng minh là có thể giúp cải thiện chức của thận. Trong một nghiên cứu, có thể làm giảm nồng độ urê trong máu và các chất thải khác bằng cách bổ sung than hoạt tính ở bệnh nhân mắc bệnh thận giai đoạn cuối.
2.4 Giảm các triệu chứng của hội chứng có mùi cá
Ngoài ra, nó còn có thể giúp giảm mùi khó chịu ở những người mắc hội chứng có mùi cá, tên khoa học là trimethylaminuria (TMAU). Trimethylamine (TMA), một hợp chất có mùi tương tự mùi của cá thối rữa, tích tụ trong cơ thể và nó có tính di truyền.
Những người khỏe mạnh thường có thể chuyển đổi TMA có mùi tanh thành một hợp chất không nặng mùi trước khi bài tiết nó qua nước tiểu. Tuy nhiên, việc thiếu enzyme cần thiết để thực hiện chuyển đổi này xảy ra ở những người bị chứng TMAU.
Ở những người này, TMA tích tụ trong cơ thể và đi vào mồ hôi, nước tiểu và hơi thở, tạo ra mùi hôi tanh. Các nghiên cứu cho thấy rằng sử dụng than hoạt tính có thể giúp kết dính các hợp chất có mùi như TMA, làm tăng sự bài tiết của chúng.
Tác dụng của việc bổ sung 1,5 gam than hoạt tính trong 10 ngày đã được nghiên cứu và phân tích ở bệnh nhân TMAU. Nó làm giảm nồng độ TMA trong nước tiểu của bệnh nhân xuống mức bình thường như ở những người khỏe mạnh.
2.5 Có thể làm giảm mức cholesterol
Bên cạnh đó, nó cũng có thể giúp giảm lượng cholesterol trong cơ thể. Đó là bởi vì nó có thể liên kết cholesterol và các axit mật chứa cholesterol trong ruột, ngăn cơ thể hấp thụ chúng.
Trong một nghiên cứu, dùng 24 gam than hoạt tính mỗi ngày trong bốn tuần làm giảm 25% tổng lượng cholesterol và 25% cholesterol xấu LDL. Và tăng thêm 8% lượng cholesterol HDL tốt cho cơ thể.
Trong một nghiên cứu khác, dùng 4–32 gam than hoạt tính mỗi ngày giúp giảm lượng cholesterol LDL xấu và tổng 29–41% ở những người có mức cholesterol cao. Trong đó, liều lượng của than càng lớn thì càng mang lại hiệu quả.
2.6 Các ứng dụng khác
Than hoạt tính cũng được sử dụng tại nhà với nhiều cách và được gắn với nhiều công dụng khác nhau, mặc dù cần lưu ý là không phải tất cả những cách này đều được khoa học chứng minh.
Các ứng dụng nổi tiếng nhất của nó được nhiều gia đình sử dụng bao gồm:
- Giảm khí đốt: Một số nghiên cứu báo cáo rằng sử dụng than hoạt tính có thể giúp giảm đáng kể lượng khí đốt sinh ra do dùng than củi. Ngoài ra, việc sử dụng nó cũng tránh được mùi khí khó chịu xuất hiện trong nhà.
- Lọc nước: Đây là một thành phần phổ biến được sử dụng để làm giảm lượng kim loại nặng và hàm lượng florua trong nước. Tuy nhiên, nó dường như không hiệu quả lắm trong việc loại bỏ vi rút, vi khuẩn hoặc các khoáng chất trong nước cứng.
- Làm trắng răng: Sử dụng than hoạt tính để đánh răng được cho là sẽ giúp làm trắng và săn chắc răng, bằng cách hấp thụ mảng bám và các hợp chất gây ố răng khác.
- Giảm triệu chứng buồn nôn: Đôi khi nó được sử dụng như một phương pháp chữa trị chứng buồn nôn. Bởi vì việc tiêu thụ nó với rượu được cho là có thể làm giảm nồng độ cồn trong máu.
- Điều trị da: Thoa than hoạt tính lên da cũng được cho là một phương pháp điều trị hiệu quả đối với mụn trứng hoặc các vết thương do côn trùng hoặc rắn cắn.
Than hoạt tính có nhiều cách sử dụng phổ biến trong gia đình. Tuy nhiên, chỉ có các bằng chứng khoa học chỉ ra công dụng cho việc hỗ trợ việc khử khí và lọc nước của nó.
Xem thêm:
3. Than hoạt tính có an toàn không?
Than hoạt tính được coi là an toàn trong hầu hết các trường hợp, và các phản ứng phụ được cho là rất ít và gần như là không xảy ra và nếu có xảy ra thì hiếm khi nghiêm trọng.
Nhưng bên cạnh đó, nó cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ khó chịu, trong đó phổ biến nhất là buồn nôn và nôn ợ. Ngoài ra, táo bón và phân đen là hai tác dụng phụ khác thường gặp phải.
Khi được sử dụng như một loại thuốc giải độc khẩn cấp, nó sẽ có nguy cơ nó có thể đi vào phổi, thay vì dạ dày. Điều này đặc biệt sẽ dễ xảy ra, nếu người tiếp nhận thuốc bị nôn mửa hoặc mê man hoặc nửa tỉnh nửa mê. Vì nguy cơ này, chỉ nên dùng than hoạt tính cho những người hoàn toàn tỉnh táo
Hơn nữa, ở những người bị rối loạn chuyển hóa porphyrin, một bệnh di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến da, ruột và hệ thần kinh, việc sử dụng nó có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng bệnh. Ngoài ra, trong một số trường hợp rất hiếm, than hoạt tính có liên quan đến tắc nghẽn ruột non hoặc ruột già.
Điều đáng nói là than hoạt tính cũng có thể làm giảm sự hấp thu của một số loại thuốc. Do đó, những người dùng thuốc nên tham khảo ý kiến chuyên gia chăm sóc sức khỏe của họ trước khi dùng.
Mặc dù được coi là an toàn, nhưng nó vẫn có thể gây ra các triệu chứng khó chịu hoặc tác dụng phụ ở một số người. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến tác dụng của một số loại thuốc.
4. Hướng dẫn liều lượng
Những người muốn thử than hoạt tính có thể tìm thấy nhiều lựa chọn về nó ở các siêu thị hoặc nhà thuốc . Đảm bảo tuân theo hướng dẫn về liều lượng tương tự như những hướng dẫn được sử dụng trong các nghiên cứu đã đề cập ở trên.
Trong trường hợp ngộ độc thuốc, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nhân viên y tế ngay lập tức. Các chuyên gia y tế khuyên có thể dùng liều 50-100 gam, lý tưởng nhất là trong vòng một giờ sau khi dùng quá liều. Trẻ em thường được chỉ định liều thấp hơn 10–25 gam.
Liều dùng cho các tình trạng khác là 1,5 gam để điều trị bệnh mùi tanh và để giảm cholesterol và thúc đẩy chức năng thận trong bệnh thận giai đoạn cuối là liều 4-32 gam mỗi ngày.
Các chất bổ sung than hoạt tính có thể được tìm thấy ở dạng viên hoặc bột. Khi dùng dưới dạng bột, than hoạt tính có thể được trộn với nước hoặc nước trái cây không có tính axit. Ngoài ra, uống đủ nước có thể giúp ngăn ngừa các triệu chứng táo bón.
Than hoạt tính là một loại thực phẩm bổ sung với nhiều cách sử dụng. Nó có khả năng làm giảm cholesterol, điều trị ngộ độc, giảm lượng khí thải và thúc đẩy chức năng của thận.
Có nhiều nghiên cứu hỗ trợ để chứng minh cho những lợi ích này, tuy nhiên nhiều lợi ích khác liên quan đến than hoạt tính không được khoa học ủng hộ. Hãy ghi nhớ những điều này khi quyết định có dùng thử than hoạt tính hay không.
